Jak producenci napojów przygotowują się do systemu kaucyjnego? Jak będzie wyglądała logistyka i łańcuch dostaw po 1 października? Tymi tematami zajmujemy się w dziesiątej już części "Przewodnika po systemie kaucyjnym".
Logo i kod kreskowy kluczowe w systemie kaucyjnym
Podstawowymi narzędziami identyfikacji opakowań w systemie kaucyjnym są kod kreskowy oraz logo systemu kaucyjnego. Logo jest niezbędne, aby opakowanie mogło zostać wprowadzone do systemu, natomiast kod kreskowy służy przede wszystkim do identyfikacji opakowania w zbiórce automatycznej.
Kluczowe dla efektywnego działania zarówno recyklomatów, jak i czytników ręcznych, jest to, aby kod był trwały i jednoznaczny.
– Kod zawiera informacje, które identyfikują opakowanie jako kaucyjne. Warto stosować się do standardów GS1 Polska, które zawierają wytyczne dotyczące umieszczania logo kaucji na etykietach produktów. Precyzują między innymi jego minimalny rozmiar, właściwy kolor i lokalizację względem kodu EAN – informuje Anna Sapota, wiceprezeska ds. public affairs dla Europy Północno-Wschodniej w grupie TOMRA.
Każdy operator systemu określa szczegóły techniczne znakowania i przekazuje je spółkom, z którymi podpisał umowę. Np. w dokumencie przygotowany dla producentów napojów przez Polski System Kaucyjny (PSK) można znaleźć informacje dotyczące wielkości, kolorystyki oraz sposobu umiejscowienia znaku kaucji i kodu EAN na etykiecie.
Gdzie najlepiej umieszczać logo systemu oraz kod?
Najbardziej naturalnym i rekomendowanym rozwiązaniem jest umieszczanie kodu kreskowego oraz znaku systemu kaucyjnego na etykiecie. - To technicznie najprostsze i najmniej kosztowne dla producentów, dlatego zakładamy, że właśnie to rozwiązanie będzie wybierane najczęściej – uważa przedstawiciel Polskiego Systemu Kaucyjnego.
Natomiast w przypadku puszek aluminiowych oznaczenia powinny stanowić trwały nadruk i być integralną częścią projektu graficznego opakowania.
– Docelowo zarówno kod kreskowy, jak i znak systemu kaucyjnego powinny być immanentną częścią szaty graficznej opakowania, co zapewni spójność, czytelność i brak ryzyka odklejenia się oznaczeń – dodaje reprezentant PSK.
Co ważne, wprowadzenie logo systemu kaucyjnego i kodu kreskowego dla opakowania nie będzie wymagało żadnych zmian technologicznych.
– Już dziś producenci stosują druk odporny na wilgoć czy ścieranie, który znajduje się w miejscu łatwo dostępnym dla skanera. W praktyce oznacza to dobrze zaprojektowaną etykietę, która będzie nie tylko nośnikiem marki, ale też biletem wstępu do systemu kaucyjnego – wyjaśnia Anna Sapota z grupy TOMRA.
Małe logo – duże wyzwanie organizacyjne dla producentów napojów
Jednak coś, co wydaje się prostym zabiegiem, okazuje się być dość dużym wyzwaniem organizacyjnym.
– Wprowadzenie symbolu kaucji na opakowaniach było jednym z kluczowych elementów naszych wewnętrznych przygotowań. Oczywiście dodanie kolejnego znaku na etykietę nie było łatwe. Musieliśmy zmienić niemal 300 projektów etykiet i wielopaków. Oprócz tego konieczna była także zmiana kodów EAN dla wszystkich produktów objętych systemem, by móc je zarejestrować u operatora – wskazuje Katarzyna Borucka, dyrektorka ds. korporacyjnych i zrównoważonego rozwoju w Coca-Cola HBC Polska i Kraje Bałtyckie.
Zapewnia przy tym, że opakowania będą wchodzić do systemu kaucyjnego już w ciągu pierwszych dni funkcjonowania nowej rzeczywistości.
– Już teraz nasze zakłady w Staniątkach i w Radzyminie produkują napoje w opakowaniach oznaczonych symbolem kaucji, więc w październiku ruszamy ze sprzedażą – dodaje Katarzyna Borucka.
Ten sam produkt w dwóch różnych systemach
Koncern produkujący m.in. Coca-Colę rozpoczął przygotowania do wejścia w system kaucyjny wiele miesięcy temu, aby od października rozpocząć sprzedaż pierwszych produktów ze swojego portfolio ze znaczkiem systemu kaucyjnego. Ale nie od razu trafią one na sklepowe półki, zwłaszcza że do 31 grudnia trwa ustawowy okres przejściowy. Zgodnie z nim więc producenci mogą wprowadzać na rynek zarówno produkty w opakowaniach objętych kaucją, jak i te bez znaku systemu.
– Konsumenci znajdą na sklepowych półkach różne produkty i to nie tylko w tym roku, ale nawet jeszcze w 2026 r., bowiem zgodnie z ustawą, punkty handlowe mogą wyprzedawać swoje zapasy bez ograniczeń czasowych. Wszystko zależy od tego, w jakim tempie wyprzedaje się produkt w danym punkcie sprzedaży. W Coca-Cola HBC Polska przygotowaliśmy harmonogram stopniowej produkcji i dystrybucji produktów objętych kaucją, tak by jednocześnie zabezpieczyć dostępność naszego portfolio na rynku i konsekwentnie zastępować go napojami w opakowaniach z nowymi oznaczeniami – informuje Katarzyna Borucka.
Na ile system kaucyjny zmieni łańcuch dostaw?
System kaucyjny będzie też wpływał w dużym stopniu na łańcuch dostaw. Z jednej strony będzie on częściowo wpleciony w obecne rozwiązania, ale ze względu na system powstaną nowe łańcuchy logistyczne.
– Z jednej strony mamy zagwarantowaną w ustawie możliwość korzystania z logistyki zwrotnej i to jest ogromne ułatwienie organizacyjne zarówno dla sklepów, jak i operatorów systemu. Takie podejście jest wykorzystywane w wielu systemach w Europie, między innymi w Holandii, Niemczech i częściowo w Norwegii – wskazuje Anna Sapota.
Potwierdza to także przedstawiciel Polskiego Systemu Kaucyjnego. – Logistyka systemu kaucyjnego pozostaje po stronie operatorów. W PSK opieramy ją na modelu logistyki zwrotnej – oznacza to, że przy dostawie nowej partii napojów do sklepu, kierowca odbierze także opakowania kaucyjne – mówi przedstawiciel PSK.
Nowe rozwiązania logistyczne dla operatorów systemu kaucyjnego i dla producentów
Jednak operatorzy stworzą także nowe rozwiązania logistyczne w zakresie odbioru opakowań w systemie.
– W razie potrzeby będziemy korzystać z partnerów logistycznych, tak aby zapewnić terminowe i efektywne odbiory w całym kraju. To może wymagać pewnych dostosowań w łańcuchu dostaw, szczególnie w pierwszych miesiącach funkcjonowania systemu, ale nie przewidujemy zakłóceń w dostępności produktów na półkach. Kluczowe będzie zatem sprawne zorganizowanie logistyki i tego zadania się podjęliśmy – z zespołem i partnerami, którzy mają kompetencje, by sprostać skali wyzwania – podkreśla przedstawiciel PSK.
Warto także zwrócić uwagę, że w przypadku zbiórki manualnej powstaną centra przeliczeniowe, w których opakowania będą weryfikowane i przeliczane automatycznie na tych samych zasadach jak w przypadku zbiórki automatycznej.
– Jak wiemy z rynku, one już się otwierają. Dzięki centrom przeliczeniowym będą tworzone dane do rozliczeń kaucji oraz opłat manipulacyjnych między sklepami a operatorami. Dalej będzie dochodziło do sortowania zebranego materiału, czyli np. podziału butelek PET według koloru plastiku i przygotowania go do recyklingu – dodaje Anna Sapota.
Jednoczesna zbiórka trzech różnych opakowań: szklane butelki, PET i puszki
Pewnym wyzwaniem pozostaje obsługa systemu kaucyjnego, w którym będą jednocześnie trzy różne opakowania, czyli szklanych butelek, puszek aluminiowych oraz plastikowych butelek. Zwłaszcza przedstawiciele browarów obawiają się, że włączenie szklanych butelek wielokrotnego użytku do tego systemu może powodować większe straty w tych opakowaniach. Jednak operatorzy starają się te wątpliwości rozwiewać.
– Wszystkie trzy frakcje – butelki PET, puszki i butelki szklane wielokrotnego użytku – będą obsługiwane w ramach jednego, spójnego systemu. W przypadku butelek szklanych mechanizm pozostaje taki sam, jak funkcjonował dotychczas u wprowadzających współpracujących z PSK: zadbamy o ich bezpieczeństwo, będą transportowane w skrzynkach z separatorami, które chronią je przed uszkodzeniami. Dodatkowo, dla tzw. butelek obcych – czyli szklanych opakowań różnych producentów – opracowaliśmy specjalne skrzynki uniwersalne, które dostarczymy do sklepów i w których będziemy odbierać butelki, aby zapewnić im odpowiednią jakość i trwałość – informuje przedstawiciel Polskiego Systemu Kaucyjnego.
Jak operatorzy systemu kaucyjnego chcą pogodzić zbiórkę automatyczną i manualną?
Część sklepów, zwłaszcza tych dużych, decyduje się na automatyczną zbiórkę przy wykorzystaniu recyklomatów.
– Recyklomaty takie jak TOMRA B7 i TOMRA T70 TriSort, zostały zaprojektowane do jednoczesnej obsługi butelek PET, puszek i butelek szklanych, wykorzystując zaawansowaną technologię, która automatycznie rozpoznaje, sortuje i przechowuje każdy rodzaj opakowania. Butelki PET i puszki są zazwyczaj kompaktowane, natomiast butelki szklane obsługiwane są przez dedykowane rozwiązania minimalizujące ryzyko uszkodzeń, co pozwala na zbieranie wszystkich trzech rodzajów materiałów w jednym urządzeniu – tłumaczy Anna Sapota.
Jednak w przypadku zbiórki manualnej część sklepów będzie sortować PET i aluminium od razu, a część będzie gromadzić je wspólnie w jednym worku.
– Jako operator mamy na to przygotowane procesy: zaplanowaną współpracę z centrami sortująco-liczącymi, które zajmą się dalszą obróbką i zapewnią efektywną obsługę całego strumienia opakowań. Naszym celem jest prostota i przewidywalność dla sklepów, a zarazem pełna kontrola jakości i bezpieczeństwa każdej frakcji – zapewnia przedstawiciel PSK.
Butelki wielokrotnego użytku a pieniądze
Warto zwrócić uwagę także na kwestie finansowe nowego systemu kaucyjnego. W tym aspekcie przedstawiciele browarów wskazują, że w obecnym systemie to oni są właścicielem butelki. Jeśli klient nie odda butelki, wówczas z nieoddanej kaucji producent może kupić nową butelkę. Jednak w nowym systemie od 1 października kaucja, której nie odbierze konsument, ma zostać przeznaczona na finansowanie systemu. W jaki sposób operatorzy podchodzą do tego zagadnienia?
– Producent pozostaje właścicielem butelki szklanej wielokrotnego użytku – tutaj nic się nie zmienia. Nowy system nie odbiera im prawa do butelki, a jedynie wprowadza ramy organizacyjne i logistyczne, które zapewniają transparentność i mierzalność poziomów zbiórki wymaganych przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Oznacza to, że proces zbiórki i logistyki zwrotnej będzie realizowany przez operatora, ale na rzecz producentów – wyjaśnia przedstawiciel PSK.
– Warto też pamiętać, że to właśnie producenci – jako wprowadzający, a w przypadku PSK również jako akcjonariusze, finansują funkcjonowanie systemu. Środki z nieodebranej kaucji trafiają na jego utrzymanie i rozwój, a tym samym wprost obniżają koszty ponoszone przez producentów. Zyskują oni więc stabilny mechanizm finansowania, dostęp do butelek krążących w systemie. To przewaga nie tylko środowiskowa, ale i kosztowa w dłuższej perspektywie – dodaje przedstawiciel Polskiego Systemu Kaucyjnego.
Co będzie się działo z zebranymi przez operatora opakowaniami?
Dla wielu konsumentów dość tajemniczą kwestią jest to, co się będzie dalej działo z opakowaniami, które oddadzą do sklepu lub butelkomatu.
– W przypadku butelek szklanych wielokrotnego użytku proces jest prosty – wracają one bezpośrednio do producentów, którzy mogą je ponownie napełnić i wprowadzić na rynek. To najbardziej efektywna forma gospodarki obiegu zamkniętego – wyjaśnia przedstawiciel PSK.
Natomiast puszki aluminiowe i butelki PET, po zebraniu i przygotowaniu, są sprzedawane recyklerom. Uzyskane w ten sposób środki stanowią ważne źródło finansowania działalności operatorów i obniżają koszty całego systemu, które w przeciwnym razie musieliby w całości pokrywać producenci.
– Zyskują wszyscy: środowisko, bo opakowania nie trafiają do odpadów zmieszanych, lecz do recyklingu; konsumenci, bo mają czyste otoczenie i przejrzysty system zwrotu; producenci napojów, bo odzyskują swoje butelki szklane do ponownego użytku; a operatorzy – bo finansują funkcjonowanie systemu w sposób zrównoważony i przejrzysty. Tak skonstruowany mechanizm daje stabilność i realne korzyści całemu rynkowi – dodaje przedstawiciel Polskiego Systemu Kaucyjnego.
Czy system kaucyjny wpłynie na sprzedaż i marketing producentów napojów?
Jeśli chodzi o sprzedaż i dostawę produktów do sklepów, to zmieni się nieznacznie wzór faktury – pojawi się tam dodatkowa pozycja związana z kaucją. A ta podąża za produktem, co oznacza, że handel płaci ją przy zakupie produktu od producenta. Producent przekazuje tę kwotę operatorowi, ten zaś odbierając puste opakowania od punktu sprzedaży, zwraca mu kaucję. Punkt sprzedaży zwraca kaucję konsumentowi, który oddaje opakowanie.
– Jeśli chodzi o szeroką komunikację do konsumentów to tutaj możemy mówić bardziej o kampanii edukacyjnej niż o marketingu. Coca-Cola już od miesięcy prowadzi działania mające na celu przygotowanie konsumentów do tej zmiany i planujemy je kontynuować – mówi Katarzyna Borucka z Coca-Cola HBC Polska i Kraje Bałtyckie.
O podobnych działaniach wspomina także przedstawiciel PSK, który wskazuje, że producenci napojów mogą potraktować wprowadzenie systemu kaucyjnego jako okazję do podkreślenia swojego zaangażowania w recykling i gospodarkę obiegu zamkniętego.
– To nie tylko spełnianie wymogów prawa, ale także element strategii marketingowej i ESG, pozwalający budować wizerunek marki odpowiedzialnej społecznie. Przykładem jest Carlsberg, który w 2024 roku zorganizował warsztaty na Łotwie, gdzie dopiero wprowadzano system kaucyjny, pokazując, że dzięki niemu można osiągnąć ponad 90% poziom recyklingu butelek i puszek, podczas gdy wcześniej, przy segregacji w worki, było to około 50%. Natomiast w Danii Carlsberg prowadził kampanię „Don’t crush your cans”, przypominając konsumentom, że zgniecione puszki nie mogą być prawidłowo zeskanowane w recyklomatach. Była to prosta, ale skuteczna forma edukacji ekologicznej, a zarazem sposób na wzmocnienie więzi z konsumentami i pokazanie, że marka aktywnie wspiera rozwiązania sprzyjające recyklingowi – mówi przedstawiciel Polskiego Systemu Kaucyjnego.
Podobne podejście ma również producent Coca-Coli.
– W krajach bałtyckich, do których dostarczamy produkty z naszych zakładów w Polsce, takie rozwiązania działają od lat, więc przetarliśmy już szlaki. Symbol kaucji ma ogromne znaczenie dla naszej agendy ESG, więc nie patrzymy na tę zmianę jak na ograniczenie. Postrzegamy ją raczej jako szansę na zamknięcie obiegu i zwiększenie poziomów zbiórki opakowań – podsumowuje Katarzyna Borucka.
Przewodnik po systemie kaucyjnym – zobacz pozostałe części
Jesteś zainteresowany systemem kaucyjnym? Zachęcamy do zapoznania się z naszym "Przewodnikiem po Systemie kaucyjnym". Co tydzień publikujemy w nim nowe artykuły informacyjno-szkoleniowe:
- System kaucyjny od A do Z. Wszystko, co musisz o nim wiedzieć [PORADNIK cz. I]
- Zarobisz czy zatoniesz? Sklepy zapłacą za system kaucyjny i nie mają pewności, że dostaną zwrot [PORADNIK cz. II]
- System kaucyjny w Polsce nadciąga. Sprawdź jak się do niego przygotować [PORADNIK cz. III]
- Ręcznie czy automatem? Jaką wybrać metodę zbiórki opakowań? [PORADNIK cz. IV]
- Czy polski system kaucyjny będzie lepszy niż niemiecki czy słowacki? Sprawdzamy! Cz. V
- Kolaboracja z systemem, czyli kto jest kim w kaucyjnej karuzeli? Cz. VI
-
Sklepy zamienią się w składowisko opakowań? PRZEWODNIK po systemie kaucyjnym cz. VII
-
Kary, koszty i pułapki finansowe systemu kaucyjnego. Przewodnik cz. VIII
-
Jak Polacy przyjmą system kaucyjny? Diabeł jak zwykle tkwi w szczegółach. Cz. IX
