Najważniejsze wady franczyzy z perspektywy franczyzobiorcy to:
1. Brak niezależności i autonomia
Franczyza to prowadzenie działalności pod cudzym szyldem. Biorca musi dostosować się do ścisłych standardów i zasad narzuconych przez franczyzodawcę, co dotyczy wszystkiego - od wyglądu lokalu, przez menu (jeśli to gastronomia), po procedury obsługi klienta. Nie ma ona/on pełnej swobody w kształtowaniu własnego biznesu, co dla przedsiębiorcy/czyni o silnej wizji może być bardzo frustrujące.
2. Koszty początkowe i bieżące opłaty
Choć franczyza jest często postrzegana jako "biznes podany na tacy", wiąże się z kosztami. Oprócz opłaty wstępnej trzeba liczyć się z bieżącymi opłatami (np. opłatą licencyjną, opłatami marketingowymi), które ponosi się niezależnie od tego, czy sklep/lokal / generuje zyski. W przypadku gorszych okresów finansowych te stałe koszty mogą być dużym obciążeniem.
3. Ryzyko wizerunkowe i zależność od marki
Jako franczyzobiorca jesteś nierozerwalnie związanym z wizerunkiem całej marki franczyzowej. Jeśli franczyzodawca lub inny franczyzobiorca w sieci dopuści się błędu lub wpadki, która negatywnie wpłynie na reputację marki, ucierpisz na tym również ty, nawet jeśli twój lokal działa bez zarzutu. Nie masz wpływu na decyzje podejmowane na poziomie centrali, które mogą mieć bezpośrednie konsekwencje dla twojej działalności.
4. Ograniczony asortyment i polityka cenowa
Franczyzodawca często narzuca zakres oferowanego asortymentu w jednostce franczyzowej i sztywną politykę cenową lub ma na nią znaczący wpływ. Może to być problematyczne, jeśli placówka franczyzowa działa w regionie o niższej sile nabywczej lub intensywnej konkurencji. W rezultacie marże mogą być niższe niż w całkowicie niezależnym biznesie. Co więcej, franczyzodawca może narzucać, skąd franczyzobiorca musi kupować towary i surowce (np. tylko od wyznaczonych dostawców), co może wiązać się z wyższymi cenami i brakiem elastyczności.
5. Trudności w wyjściu z biznesu
Zakończenie umowy franczyzowej bywa skomplikowane i kosztowne. Umowy często zawierają surowe kary umowne za wcześniejsze rozwiązanie współpracy. Dodatkowo, po wyjściu z franczyzy franczyzobiorca nie może w pełni wykorzystać zdobytego doświadczenia, ponieważ umowa może zawierać klauzulę zakazu konkurencji. Oznacza to, że biorca nie może otworzyć podobnego biznesu pod własną marką w tym samym sektorze.
Podsumowując, franczyza to rozwiązanie dla tych, którzy cenią sobie sprawdzony model biznesowy i wsparcie, ale są gotowi zrezygnować z pełnej swobody w zarządzaniu. Każdy potencjalny franczyzobiorca powinien pamiętać, aby zawsze dokładnie analizować umowę franczyzową i potencjalne ryzyka, zanim podejmie decyzję.
***
Autorką artykułu jest dr Marta Ziółkowska, ekspertka z 20-letnim doświadczeniem w obszarze funkcjonowania i rozwoju franczyzy w Polsce i świecie. Jej zainteresowania badawcze i doradcze koncentrują się na: zarządzaniu MSP, nowoczesnych modelach biznesu, pracy zdalnej i przedsiębiorczości społecznej. Pracuje m.in. w Zakładzie Zarządzania Przedsiębiorstwem w Instytucie Zarządzania w Kolegium Zarządzania i Finansów Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.
