Różnorodne praktyki w zakresie recyklingu zyskują coraz większe uznanie społeczne, a systemy kaucyjne cieszą się rosnącym poparciem na świecie. Tak wynika z najnowszego badania „Global recykling habits and attitudes 2025”, przeprowadzonego w 16 krajach, w tym w Polsce, na zlecenie inicjatywy Każda Puszka Cenna (ang. Every Can Counts).
Polacy mówią TAK systemowi kaucyjnemu, ale…
Polska wyprzedza globalne trendy w zakresie poparcia dla systemowych zmian. Dane wskazują, że zaufanie i gotowość do wdrożenia systemu kaucyjnego w Polsce deklaruje aż 74 proc. ankietowanych, podczas gdy średnia globalna jest niższa o 3 pp. (71 proc.).
Co istotne, poparcie dla systemu rośnie wraz z wiekiem i jest szczególnie wysokie wśród starszych pokoleń - od 59 proc. w przypadku pokolenia Z do 80 proc. wśród pokolenia wyżu demograficznego i starszych. W Polsce jest to odpowiednio 57 proc. oraz 84 proc. Warto uzupełnić, że 71 proc. polskich Millenialsów popiera system kaucyjny, a wśród przedstawicieli pokolenia X odsetek ten jest jeszcze wyższy – wynosi 78 proc. Choć najmłodsze pokolenia widzą potencjał w rozwiązaniach systemowych, luka pokoleniowa wskazuje na konieczność dalszej edukacji i budowania zaangażowania szczególnie wśród młodszych konsumentów.
– Dane pokazują wyraźny mandat publiczny dla systemu kaucyjnego, wierząc w jego skuteczność. Teraz zadaniem jest wdrożenie systemu, który będzie maksymalnie wygodny, przejrzysty i angażujący, by zachęcić młodych do zmiany przyzwyczajeń – podkreśla David Van Heuverswyn, dyrektor Every Can Counts.
System kaucyjny: czy można oddawać puszki?
Wyniki badania jasno wskazują na lukę w świadomości społecznej, która dotyczy efektywności recyklingowej poszczególnych materiałów opakowaniowych. Chociaż aluminiowe puszki po napojach są najczęściej przetwarzanymi opakowaniami na świecie (71 proc.), tylko 17 proc. respondentów wskazuje je jako opakowania najbardziej nadające się do recyklingu. W Polsce ten odsetek jest jeszcze niższy i wynosi 14 proc., mimo że jesteśmy liderem recyklingu aluminiowych puszek po napojach, osiągając aż 80 proc. poziom odzysku.
– Wysokie wyniki przetwarzania puszek, wyższe niż średnia światowa, wskazują na dojrzałość procesów recyklingowych w Polsce. Jednocześnie niski poziom świadomości społecznej dotyczący recyklingu aluminium pokazuje, że sama infrastruktura to za mało. Potrzebujemy edukacji, która pomoże konsumentom dostrzec realną wartość materiałów i podejmować bardziej świadome decyzje – mówi Artur Łobocki z Fundacji RECAL, która w Polsce odpowiada za wdrażanie projektu Każda Puszka Cenna.
System kaucyjny: na co liczą Polacy?
Wysokie poparcie dla systemu kaucyjnego w Polsce to dobry grunt, aby realnie zwiększyć jego skuteczność. Z badań wynika, że aż 74 proc. Polaków byłoby skłonnych bardziej angażować się w selektywną zbiórkę, gdyby to było doświadczenie interaktywne np. poprzez system nagród, gry czy aplikacje mobilne. Co więcej, jako trzy najważniejsze czynniki motywujące do zwiększania recyklingu, Polacy wskazali korzyści finansowe (42 proc.), system kaucyjny (41 proc.) i większą wygodę recyklingu (37 proc.). To wyraźny sygnał, że zwrot opakowań powinien być czymś więcej niż obowiązkiem. Wprowadzenie zachęt to szansa na budowanie pozytywnych nawyków i podnoszenie świadomości ekologicznej w społeczeństwie.
Na pytanie, kto powinien być odpowiedzialny za gospodarowania odpadami opakowaniowymi, ponad połowa badanych (53 proc.) wskazuje konsumentów. Kolejne miejsca zajmują: przemysł opakowaniowy (39 proc.), firmy zbierające odpady (36 proc.), marki napojowe (35 proc.) administracja publiczna (34 proc.) i sprzedawcy detaliczni (27 proc.).
Polska wyraźnie odbiega od tego trendu - tylko 35 proc. respondentów uznaje konsumentów jako głównych odpowiedzialnych za gospodarowanie odpadami opakowaniowymi. Zamiast tego Polacy częściej wskazują firmy odbierające odpady (43 proc.) oraz branżę opakowaniową (37 proc.). Najrzadziej odpowiedzialność przypisywana jest administracji publicznej oraz handlowi - po 19 proc.
– W Polsce skuteczne gospodarowanie odpadami opakowaniowymi traktowane jest jako element działań systemowych, a nie indywidualny obowiązek. To podejście otwiera przestrzeń dla rozwiązań takich jak system kaucyjny, który może realnie przełożyć się na większą odpowiedzialność producentów i marek napojowych – zaznacza Paweł Wiśnioch, koordynator projektu Każda Puszka Cenna.
Z danych wynika, że 9 na 10 ankietowanych (87 proc.) oczekuje, że opakowania będą projektowane z myślą o ich ponownym przetworzeniu lub wykonane z materiałów z recyklingu.
– Jest to ważna informacja dla wszystkich uczestników rynku. Aktualnie wdrażany w Polsce system kaucyjny ma szansę usprawnić zbiórkę dzięki współpracy na każdym etapie: od projektowania opakowań, przez ich dystrybucję, segregację, zbiórkę, aż po przetwarzanie. Tylko wspólne działania producentów, decydentów, handlu oraz konsumentów mogą zapewnić trwałą zmianę i realne efekty – dodaje Paweł Wiśnioch.
Jakie opakowania obejmuje system kaucyjny?
System kaucyjny obejmuje następujące opakowania po napojach: butelki plastikowe (PET), puszki metalowe oraz butelki szklane wielokrotnego użytku. Rodzaje opakowań i wysokość kaucji:
- Butelki plastikowe (PET): jednorazowe, o pojemności do 3 litrów. Kaucja wynosi 50 groszy.
- Puszki metalowe: o pojemności do 1 litra. Kaucja wynosi 50 groszy.
- Butelki szklane: wielokrotnego użytku, o pojemności do 1,5 litra. Kaucja wynosi 1 zł.
Uwaga, w systemie kaucyjnym są wyjątki. Nie obejmuje on butelek PET po mleku, olejach ani opakowań po środkach chemicznych czy konserwach.
Na początku funkcjonowania systemu w sklepach są jeszcze dostępne napoje w opakowaniach bez logotypu. Kaucję można odzyskać tylko za opakowania z symbolem systemu kaucyjnego.
