Koszty systemu kaucyjnego
Opublikowany we wrześniu 2024 r. raport Deloitte „System kaucyjny w Polsce – koszty, perspektywy, szanse” szacował łączną kwotę wydatków związanych z uruchomieniem i funkcjonowaniem systemu na ponad 37 mld zł. Rok po publikacji opracowania eksperci firmy zaktualizowali część wyliczeń, co związane jest ze zmianami legislacyjnymi - nowelizacją ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi.
Chodzi przede wszystkim o przesunięcie startu mechanizmu na 1 października br. oraz obowiązek zorganizowania co najmniej jednego stacjonarnego punktu zbiórki w każdej gminie przez każdy podmiot reprezentujący.
Według ostatnich szacunków Deloitte całkowita wartość nakładów inwestycyjnych może osiągnąć poziom 11,5 mld zł w perspektywie 10 lat, o 2,7 mld zł mniej niż pierwotnie przewidywano. Odwrotną tendencję widać w obszarze wydatków operacyjnych – mogą one wynieść 32,4 mld zł, czyli o 9,3 mld zł więcej niż szacowano rok temu.
Co wpłynie na koszty systemu kaucyjnego?
Wśród czynników mających największy wpływ na wysokość kosztów wymienia się wyższe od zakładanych wcześniej rynkowe oferty zbiórki manualnej oraz rosnącą liczbę automatów do zbiórki opakowań, których zakup stanowi w ostatecznym rozrachunku koszt dla podmiotów reprezentujących.
Do tego dochodzi kwestia dłużnego finansowania wydatków, jakie sieci handlowe ponoszą w związku z systemem kaucyjnym. W efekcie, do kosztów systemu należy również doliczyć zobowiązania wynikające z zaciągniętych kredytów.
Zaktualizowane prognozy kosztów systemu kaucyjnego pokazują, że nakłady inwestycyjne związane z jego uruchomieniem będą niższe niż zakładano rok temu, co daje przestrzeń na lepsze zaplanowanie pozostałych wydatków. Z drugiej strony wzrost nakładów operacyjnych – wynikający m.in. z kosztów zliczania zbiórki manualnej czy zakupu automatów wskazuje, że istotnym elementem stanie się efektywność zarządzania systemem.
- W nadchodzących miesiącach kluczowe będzie wypracowanie rozwiązań, które pozwolą zrównoważyć zobowiązania finansowe oczekiwanymi efektami środowiskowymi i gospodarczymi, tak aby system był nie tylko zgodny z przepisami, ale także długoterminowo opłacalny dla uczestników rynku - twierdzi Joanna Leoniewska-Gogola, liderka zespołu circular economy, Deloitte.
Jakie opakowania będą objęte kaucją?
Od 1 października 2025 r. do napojów objętych systemem kaucyjnym sprzedawanych w butelkach plastikowych i w puszkach zostanie doliczona kaucja wynosząca 50 gr. W przypadku opakowań szklanych wielokrotnego użytku wyniesie ona 1 zł. Opłata będzie pobierana we wszystkich sklepach oraz w restauracjach, kawiarniach i innych punktach prowadzących sprzedaż produktów objętych systemem kaucyjnym, także w maszynach vendigowych.
Odzyskanie kaucji w formie gotówki lub przelewu bezgotówkowego będzie możliwie w sklepach prowadzących zbiórkę opakowań, bezpośrednio w kasie lub po okazaniu potwierdzenia zwrotu wydanego przez zwrotomat. Do odebrania należnej kwoty nie będzie wymagane przedstawienie dowodu zakupu – cały proces będzie realizowany bezparagonowo.
Jednym z dylematów związanych z uruchomieniem systemu kaucyjnego pozostaje jego wpływ na ceny napojów. Ze względu na możliwość odzyskania całości kaucji w momencie zwrotu opakowania opłata ta nie powinna być traktowana jako część ceny napoju. Jednocześnie, wydatki związane z uruchomieniem i funkcjonowaniem systemu mogą skłonić przedsiębiorców do podniesienia cen lub obniżenia swoich marż. Koszty netto z aktualizacji obliczeń wskazują, że średni koszt obsługi opakowania w systemie kaucyjnym wyniesie około 40 groszy.
Rola małych sklepów w systemie kaucyjnym
Istotną rolę w efektywnym funkcjonowaniu systemu kaucyjnego mogą odegrać małe sklepy, czyli te, których powierzchnia handlowa nie przekracza 200 mkw. Chociaż ich udział w systemie będzie dobrowolny, to doświadczenia krajów, w których system kaucyjny funkcjonuje od lat pokazują, że najmniejsze punkty handlowe będą stanowiły o gęstości sieci zbiórki, ale to wielkopowierzchniowe sklepy będą przejmowały znaczący wolumen zwracanych puszek i butelek. Ich obecność w małych miejscowościach oraz bliskość miejsc zamieszkania konsumentów sprawia z kolei, że system może stać się powszechny i dostępny dla każdego.
- Zaoferowanie możliwości zwrotu opakowań przez małe placówki handlowe może w przyszłości stać się elementem strategii na przyciągnięcie klientów i docelowo zwiększenie sprzedaży. Dotychczasowa praktyka pokazuje, że konsument, który odbiera kaucję w danym sklepie, bardzo często dokonuje w nim również zakupów - mówi Julia Patorska, partnerka, liderka portfolio Sustainability & Climate w Polsce i Europie Środkowej, Deloitte.
Zauważa przy tym, że system kaucyjny to nie tylko obowiązek regulacyjny, ale również istotny element środowiskowej części strategii biznesowej, która staje się fundamentem działania nowoczesnych przedsiębiorstw i narzędziem do budowania ich wartości.
- Dla firm z branży detalicznej to szansa, by poprzez realne działania prośrodowiskowe budować reputację odpowiedzialnych uczestników rynku i wzmacniać zaufanie konsumentów. W dłuższej perspektywie organizacje, które potraktują system kaucyjny jako element strategii biznesowej, a nie wyłącznie obowiązek, mogą zyskać przewagę konkurencyjną - uważa przedstawicielka Deloitte.
Jak Deloitte oszacował koszty systemu kaucyjnego?
Publikacja Deloitte powstała na podstawie wywiadów z reprezentantami m.in. podmiotów wprowadzających napoje na rynek, sieci handlowych, niezrzeszonych sklepów, miast i gmin, związków międzygminnych oraz podmiotów zajmujących się odbiorem i zagospodarowaniem odpadów. W wymienionych grupach docelowych zrealizowano badania ankietowe oraz przeprowadzono analizę informacji pochodzących z baz danych dotyczących odpadów (BDO).
Do oszacowania kosztów związanych z wprowadzeniem i funkcjonowaniem mechanizmu posłużono się autorskim modelem finansowym, umożliwiającym projekcję możliwych scenariuszy i niepewności, w tym zmieniających się założeń makroekonomicznych.
***
Jesteś zainteresowany systemem kaucyjnym? Zachęcamy do zapoznania się z naszym "Przewodnikiem po Systemie kaucyjnym". Co tydzień publikujemy w nim nowe artykuły informacyjno-szkoleniowe.
