Minister Anita Sowińska podkreśliła, że obowiązująca jest data startu systemu kaucyjnego 1 października. Jest to jasna odpowiedź na głosy branży handlowej, która coraz głośniej apeluje o jego przesunięcie argumentując, że sklepy i operatorzy nie będą na czas gotowi.
POHID i jego zastrzeżenia do systemu kaucyjnego
5 sierpnia br. Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji (POHiD) wystosowała w tej sprawie apel do premiera, Donalda Tuska, w którym zadano konkretne pytania dotyczące poprawnej interpretacji i realizacji ustawy. Organizacja liczy na rzeczową odpowiedź legislatorów, która pozwoli na możliwie bezproblemową działalność systemu w interesie klientów, środowiska i biznesu.
Według Organizacji założenia systemu kaucyjnego są słuszne – ma on sprzyjać recyklingowi opakowań, obniżeniu ilości odpadów jednorazowych oraz zwiększeniu świadomości ekologicznej Polaków. Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji, zrzeszająca największe sieci handlowe w kraju, podkreśla, że jej członkowie wspierają rozwiązania proekologiczne i tak, jak rządowi, im również zależy na sukcesie systemu kaucyjnego. Wskazuje jednak na wiele niewyjaśnionych kwestii, które zagrażają powodzeniu nowego modelu. Będą one miały istotny wpływ na całość rzeczywistości w sklepach po 1 października br., na kiedy to zaplanowano start systemu.
I tak POHiD w imieniu przedsiębiorców zaapelował o wyjaśnienie problemów kluczowych dla startu systemu kaucyjnego oraz o ewentualne zmiany, umożliwiające sprawne, sprawiedliwe i zgodne z realiami wdrożenie systemu kaucyjnego, który będzie służył środowisku, a także spełni wymogi Unii Europejskiej.
- W przeciwnym razie ucierpią nie tylko firmy, ale również konsumenci oraz cała idea gospodarki obiegu zamkniętego - twierdzi POHiD. Organizacja zaoferowała również otwartość na dialog i wsparcie.
Niewyjaśnionych kwestii, które mają kluczowy wpływ na funkcjonowanie nowego modelu według POHIu jest wiele:
- Brak realnego okresu przejściowego dla sklepów – Operatorzy systemu uzyskali ostateczne zezwolenia dopiero w czerwcu, co znacząco skróciło czas na negocjacje z nimi i decyzje inwestycyjne. W przeciwieństwie do producentów, sieci handlowe nie otrzymały odpowiedniego czasu na przygotowanie infrastruktury i procedur operacyjnych.
- Obowiązek podpisywania umów z każdym operatorem systemu – Sklepy powyżej 200 m² są zobowiązane do zawarcia umów z wszystkimi operatorami systemu. Oznacza to konieczność czasochłonnej integracji z wieloma systemami IT i zwiększa ryzyko cyberataków.
- Brak jasnych zasad rozliczeń i bonów – Nieuregulowane kwestie dotyczące rozliczania kaucji, ważności bonów i definicji sprzedaży skutkują niepewnością prawną i dodatkowymi kosztami dla handlu.
- Obowiązkowe uczestnictwo sklepów non-food – Objęcie obowiązkiem systemu takich punktów, jak m.in. apteki, drogerie czy sklepy RTV/AGD może prowadzić do wycofania napojów z ich oferty.
- Brak uzasadnienia dla objęcia butelek wielorazowych – System dobrowolny działa obecnie efektywnie. Włączenie butelek wielorazowych do obowiązkowego systemu generuje koszty i problemy logistyczne, m.in. brak możliwości automatyzacji segregacji.
- Brak centralnych punktów zbiórki – odciążyć mniejsze sklepy mogłoby umożliwienie tworzenia wspólnych punktów zbiórki w galeriach handlowych.
- Sankcje za niewdrożenie działań – nakładanie kar bez realnego okresu przejściowego może uderzyć w uczciwe podmioty, POHiD postuluje zatem stosowanie w tym czasie pouczeń zamiast sankcji.
- Brak jasnych zasad odbioru opakowań przez operatorów – Nie wiadomo, czy operatorzy będą zobowiązani do odbioru opakowań zniszczonych lub nieprzyjętych przez automat.
- Niepewność co do formy zbiórki szkła – Brak informacji, czy sklepy będą mogły oddawać szkło w skrzynkach, co ma kluczowe znaczenie dla organizacji logistyki.
- Brak zgodności z Krajowego Systemu e-Faktur w rozliczaniu kaucji – rozliczanie kaucji nie zostało dostosowane do wymogów KSeF, co może prowadzić do niezgodności księgowych i problemów z raportowaniem. Konieczne jest stworzenie jednolitego modelu fakturowania w systemie kaucyjnym, zgodnego z KSeF.
Zdaniem POHiD wyjaśnienie powyższych niejasności w ustawie o systemie kaucyjnym jest niezbędne dla dobra całej branży handlowej, ale także sytuacji konsumentów, stanu gospodarki oraz systemu ochrony środowiska naturalnego. Pominięcie tego może doprowadzić do chaosu operacyjnego, wzrostu cen, spadku zaufania kupujących, nieosiągnięcia celów recyklingowych oraz narażenia nas wszystkich na szereg zawirowań.
Polska Izba Handlu i jej zastrzeżenia do systemu kaucyjnego
Kilka dni później - po raz kolejny - swoje stanowisko przedstawiła Polska Izba Handlu. Przypomniała, że w związku z zbliżającym się wejście w życie wejściem systemu kaucyjnego Polska Izba Handlu i sieci handlowe, które podpisały się pod apelami z 8 kwietnia i 16 czerwca 2025 r. przypominają, iż zgodnie z art. 40i ust. 1 pkt 6 Ustawy opakowaniowej, na podmiocie reprezentującym ciąży ustawowy obowiązek zapewnienia finansowania kosztów zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych przez jednostki handlowe. Oznacza to, że przeniesienie przez podmioty reprezentujące obowiązku finansowania systemu kaucyjnego na jednostki handlowe – w drodze umów zawieranych w ramach przymusu ustawowego – może stanowić naruszenie prawa.
- Jest to fundamentalna zasada systemu kaucyjnego, zgodnie z którą ciężar finansowy spoczywa na wprowadzających produkty w opakowaniach, a nie na podmiotach zbierających. Wszelkie próby przerzucenia tych kosztów na jednostki handlowe, wynikające z zapisów proponowanych umów, są jawnym obejściem przepisów Ustawy opakowaniowej - słyszymy w Izbie.
Z memorandum kancelarii Kochański & Partners sp. k. dla Polskiej Izby Handlu i sieci handlowych wynika bowiem:
- Jeśli projekt umowy zawieranej między sklepem a operatorem systemu kaucyjnego nie będzie zapewniał finansowania kosztów ponoszonych przez jednostki handlowe, może to stanowić naruszenie art. 40i ust. 1 pkt 6 ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Jednostka handlowa może zatem argumentować, że nie może zaakceptować umowy niezgodnej z prawem, oraz wskazywać, że warunkiem jej zawarcia jest uwzględnienie pełnego pokrycia kosztów finansowania systemu.
- W przypadku naruszenia przepisów Ustawy opakowaniowej określających obowiązki podmiotu reprezentującego (w tym obowiązek zapewnienia finansowania systemu) lub warunków określonych w zezwoleniu, podmiot reprezentujący może być wezwany przez Ministra Klimatu i Środowiska do niezwłocznego zaniechania naruszeń, przy jednoczesnym wyznaczeniu terminu usunięcia nieprawidłowości.
- W przypadku dalszego prowadzenia systemu kaucyjnego w sposób, który narusza przepisy Ustawy opakowaniowej lub warunki określone w zezwoleniu, względem takiego podmiotu może zostać podjęta decyzja w sprawie cofnięcia zezwolenia.
- Zastosowanie tego środka powinno być celem priorytetowym dla Ministra Klimatu i Środowiska w sytuacji uporczywego naruszania prawa przez operatora. Fakt, iż cofnięcie zezwolenia jest obligatoryjne, stanowi potężny instrument presji, który powinien skutecznie zniechęcać podmioty reprezentujące do naruszania swoich obowiązków i warunków zezwolenia - twierdzą przedstawiciele Izby.
Zdaniem prezesa Polskiej Izby Handlu Macieja Ptaszyńskiego trwające w sieciach detalicznych przygotowania do wdrożenia systemu kaucyjnego wskazują, że spełnienie wymogów ustawy kaucyjnej według danych na chwilę obecną może przynosić straty dla sklepów.
- Do startu systemu pozostało 1,5 miesiąca. Branża handlu głośno mówi o tym już od początku kwietnia. Liczymy na stanowcze działania ministerstwa szczególnie w zakresie opłat (handling fee) – komentuje Maciej Ptaszyński, dodając, iż to najważniejszy, ale nie jedyny problem z punktu widzenia handlu w zakresie wprowadzenia systemu kaucyjnego.
Ilu jest operatorów systemu kaucyjnego?
Operatorami systemu kaucyjnego są: OK Operator Kaucyjny, Eko-Operator, PSK (Polski System Kaucyjny), Zwrotka System Kaucyjny, Re-Selekt, Polka Polska Kaucja i Kaucja.pl Krajowy System Kaucyjny. 13 sierpnia br. wypracowali oni wspólny dokument określający minimalne standardy dla automatów do zwrotu opakowań (RVM). Przyjęte wytyczne mają na celu zapewnienie jednolitych, wysokich parametrów działania urządzeń, które będą obsługiwać system kaucyjny.
Przypomnijmy, system kaucyjny startuje 1 paździenrika br. Jest to jego drugi termin - pierwotnie miał ruszyć 1 stycznia 2025, ale w ostatniej chwili został przesunięty na jesień br.
Szczegółowe informacje o systemie kaucyjnym, w tym "alfabet systemu kaucyjnego", czyli wszystkie najważniejsze informacje dla właścicieli i pracowników sklepu, jak i dla konsumentów, znajdziesz w Poradniku o Systemie Kaucyjnym. Jest to nasz nowy cykl artykułów szkoleniowo-informacyjnych o czekającej nas rewolucji opakowaniowej. Nowe materialy będą pojawiać się w nim do października br.
